برگزار شده توسط : دانشگاه مازندران
تاریخ برگزاری : 29 ارديبهشت ماه 1400
جستجو و کنکاوش در آئین‌های کهن باستانی در هر قوم و ملتی، منجر به تبیین ویژگی‌های زیستی، قوم باستان‌شناختی و فرهنگی آن مردمان شده و نمادشناسی اشیاء به جای مانده به تحقق این امر کمک شایانی کرده است. اشیاء مفرغی لرستان از جهت نمادشناسی به چهار دسته تقسی و...
کتاب تاریخ طبرستان اثر ابن اسفندیار یکی از مهم ترین منابع تاریخی در مورد تاریخ مازندران است که زمان تألیف آن به قرن هفتم هجری برمی گردد. در این کتاب در کنار نام شهرها و روستاها، نام اماکن نظامی مانند پایگاه یا پادگان-هایی موسوم به مَسلحه نیز آورده شد و...
واحة تیماء در شمال‌غربی فلات عربستان کنونی از دیرباز مورد توجه اقوام مختلف بوده است. وجود منابع دائمی آب زیرزمینی در این منطقه، عامل شکوفایی آن در هزاره نخست پیش از میلاد است و همواره در منابع تاریخی از تیماء به عنوان مرکز اصلی راه تجاری صدور ادویه، و...
فرهنگ‌های عصر آهنی خراسان به‌طور کامل با نظریات تحولی و شاخصه‌های فرهنگ عصر آهن نیمه غربی ایران متفاوت است. فرهنگ‌های عصرآهنی خراسان، شامل دو فرهنگ کاملا متفاوت از نظر مواد فرهنگی و شاکله‌های زیستی هستند که فرهنگ‌های یاز با شاخصه سفال دست‌ساز با نقوش و...
کتاب آرایی نمونه برجسته ای از هنر ایرانی است. کتاب آرایی ایرانی طیف گسترده ای از دست نوشته ها را در بر می گیرد. این طیف شامل متن قرآن، متون علمی، ادبی، تاریخی، جُنگهای هنری، قطعه های خط و غیره می باشد. از جمله مهمترین هنرهای کتاب آرایی، تذهیب و تشعیر و...
استوپا در سانسكريت به معنای تپه و یا پشته آمدهاست و در اصطلاح، بناییست مقدس که به طور یادگار به حفظ عناصر جسمی و معنوی بودا میپردازد. در دین و اندیشهی بودایی، تمامی اجزای بدن و اشیای کاربردی که بودا به نوعی با آنها سر و کار داشته است را مقدس می و...
هنرهای قدسی در طول سال های متمادی در حال تغییر و تحول بوده است. عاشورا بزرگترین نماد در فرهنگ مذهب شیعه می باشد و هنر در مقوله عاشورا بسیار گسترده است و در این میان آداب فرهنگی و معنوی را به همراه خود دارد که دارای بار فرهنگی و مذهبی هستند. امروزه عل و...
مکتب سوررئالیسم (فراواقع‌گرایی) از جنبش های هنری مدرن است. که وسعت تاثیرگذاری بسیاری در ادبیات و هنرهای تجسمی دوران معاصر بر کشورهای غرب و شرق داشته است. این مکتب مسیر خود را خود را از کشور فرانسه آغاز و سپس در اکثر مناطق غرب و شرق جهان بال و پر گ و...
استفاده از مهره های سنگی به عنوان زیورآلات (الوان) .از ازمنه کهن تاکنون در جیرفت به ویژه درمیان زنان رایج بوده است ....فلسفه وجودی این مهره ها فراتر از جنبه زیبایی شناسی آنان می باشد,که بیانگر ارزشها و پیامهای نهفته در آن وزبان گویای اساطیر کهن است و...
حرکت جوامع انسانی به دنبال پیدایش کشاورزی از مکانهای پیشنهادی شروع روندِ اهلی‌سازی، منجر به گسترش افراد با ژنوم‌های متفاوت و ترکیب‌شدن با گروه‌های محلی در مناطق مختلف اوراسیا گردید، تحقیقات متنوع بر اساس DNA انسانی، حرکت قابل‌توجهی از افراد با اقتصاد و...
در گوشه و کناره های سرزمین پهناور ایران مناطقی است که به جهت دورافتاده بودن و شرایط سخت جغرافیایی، کمتر مورد توجه محققان و باستان شناسان قرار گرفته اند. با پژوهش در این مناطق می توان به لزوم شکل گیری و احداث این بناها، کارکرد آنها و چگونگی اوضاع سیاس و...
این مقاله به منظور بررسی هنر ترکمن و علل حضور چشمگیر رنگ قرمز در آن صورت گرفت، عاملی که به همراه نقوش خاص، مشخصۀ صنایع دستی این قوم بزرگ شده است. حال باید یک قدم فراتر رفت و رموز نهفته در پس آن را شناسایی کرد. قرمزی که در فرش، پوشاک و اکثر صنایع دست و...
با مرگ یزدگرد سوم(632-652م)وانقراض سلسله ساسانیان، سرزمین تبرستان در پناه کوه ها و جنگل های انبوه از بقیه ایران جدا افتاده و سلسله مستقل گاوباره گان دابویی در آن شکل گرفت. فرخان(712-731م) پسر دابویه، سکه هائی به تراز ساسانی ضرب کرد که جزء در اندازه، و...
دوره قاجار از با اهمیت‌ترین دوره‌های تاریخ حیات هنری و معماری ایران به شمار می‌آید، چرا که از منظر ساختار هنری دربردارنده آخرین دستاوردهای تمدن و هنر ایرانی اسلامی به ویژه دروه صفوی است و از طرفی دارای مولفه‌هایی از فرهنگ‌ها و هنر غیر بومی به ویژه جه و...
در دوره ناصرالدین شاه قاجار (1264-1313ه.ق.) قران های نقره محدودی در تاریخ 1274ه.ق. در ضرابخانه سیستان به ضرب رسیده بود. نظام ضرب سکه دوره ناصری هرچند به صورت اسمی پیرو نظام تهران بود، اما در عمل هر شهر نظامی خودمختار داشت و سکه های بیشتر شهرها با مقا و...
ادبیات و نگارگری همواره به عنوان دو منبع اصلی شناخت هنر و تمدن ایران در طول تاریخ پیوند جدا نشدنی با یک دیگر داشته اند. از مشهورترین این پیوند میان متون ادبی و تصویر می توان به نسخه های متعدد مصورسازی از روایات شاهنامه ی فردوسی اشاره کرد. داستان زال و...
چكيده آگاهی از این موضوع که چه عواملی در مکان گزینی محوطه های باستانی یک منطقه نقش دارند، تنها با مطالعه یک محوطه امکان پذیر نیست، بلکه اینگونه پژوهش ها مستلزم بررسی تمامی محوطه های یک منطقه جغرافیایی مشخص است. امروزه در مطالعات باستان شناختی، از ا و...
شهر تاریخی جلفا یکی از شهرهای تاریخی ایران بوده است که در کناره جنوبی رود ارس در ولایت آذربایجان قرار داشته است. این شهر در دوره شاه عباس کبیر بر اساس سیاست جنگی شهرهای سوخته، جهت جلوگیری از حرکت و نفوذ سپاهیان سنگین اسلحه عثمانی به داخل سرزمینهای دا و...
باستانشناسی دریایی در پی یافتن آثاری از زندگی انسان در اعماق آب‌ها و تعامل او با اقیانوس‌ها، دریاها و دریاچه‌ها به شاخهای جذاب از باستانشناسی تبدیل گشته و به مرور زمان ضمن تطبیق با فناوری‌های نوین علمی جایگاهی در خور توجه در مطالعات علمی پیشینه ان و...
امامزاده نور یکی از بناهای تاریخی و مذهبی منحصر به فرد گرگان است که قدمت آن به اواسط دوره سلجوقی (سده 5 و 6 ه.ق) باز می گردد. از خصوصیات برجسته این بنای تاریخی، می توان به کاربرد گونه های مختلف نقوش گیاهی مانند اسلیمی، بته جقه و خطوط کوفی گره دار و م و...
رخنمون های معدنی و غنای کانسارها در ناحیه خراسان سبب توسعه صنعت فلزکاری در ادوار پیش از اسلام و دوران اسلامی شده بود. با آغاز دوران اسلامی، پس از وقفه ای در فعالیت های صنعتی و تولیدی، روند رو به رشدِ صنعت فلزکاری در خراسان در پی شکل گیری حکومت‌های مح و...
هنر به عنوان یک پدیده و رخدادی شگرف در طول تاريخ بشریت دارای اشکال مختلف و متعددی بوده است که هر یک جنبه‌های مختلفی از زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می داده است. معماری یکی از جلوه‌های ویژه آثار هنری دنیای باستان محسوب می گردد و در این میان، تئاتر از و...
هنر مفرغ سازی لرستان از جمله هنرهای ویژه و خاص تمدن ایران باستان است که در میان انواع نقوش به کار رفته در آنها ( انسانی، جانوری، گیاهی و هندسی)، نقوش جانوری از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند، چرا که این نقوش را برگرفته از اساطیر ایران می دانند. از ج و...
انسان با زبان، نمادها و اسطوره‌ها مي‌انديشد و با پیرامون خود در تعامل است. اسطوره و هنر دارای موضوعي مشترك اند چراکه هردو از ناخودآگاه سخن می‌گویند. بازتوليد اسطوره‌های كهن در آثار نقاشي معاصر نیز حکایت از این پیوند و علاقه دارد. انسان‌شناس و اسطوره و...
پژوهش در تاریخ لباس، یکی از زمینه های مهم مطالعاتی و تفسیر و تحلیل دقیق آن است. انبار لباس بیزانسی ها مملو از انواع لباس هایی بود که با دیدن برخی از آنها می توان جایگاه اجتماعی و سیاسی صاحب آن را تشخیص داد. ثمره پیشرفت در این دوره مدی بود که در زمان و...
عده‌ای از پژوهشگران اکیناکس که در آثار هنری قرون هشتم به بعد ق.م. ظاهر شده است را تیغی اصالتاً ایرانی باستان دانسته‌اند که پس از جدایی اقوام سکایی، مادی و پارسی به عنوان یادگار پدران باستانی از دوران کهن برای آنان به یادگار مانده است. برخی معتقدند که و...
چکیده یکی از پرسش های مهم پیرامون نئاندرتال ها که نظرات متفاوتی را در پی داشته، وجود یا عدم وجود تدفین در این گونه ی انسانی است که در دوره ی پارینه سنگی میانی (از حدود 250 هزار سال پیش تا 40 هزار سال پیش) می زیسته است. چرا که کنش گورسپاری مردگان، ک و...
خط و نقش،تعاملی با معنا وپویا در هنر نقاشیخط دارد. نقاشیخط از جلوه های هویت گرایی هنرمندان نقاش وخوشنویس معاصر ایرانی می باشد،که در جریان مدرنیته دردهه ی چهل پی به اهمیت و ارزندگی خطوط اسلامی ایرانی بردند. گروهی آن را تلفیقی از خوشنویسی ، نقاشی و گر و...
فرهنگ و هنر ایران پس از اسلام، همواره متاثر از باورهای آیینی بوده است. ایرانیان در حوزه های مختلف اجتماعی و اقتصادی، حتی در اوج تحولات پس از حمله مغول نیز این رویکردها را در بطن وجوه مختلف زندگی خویش نهادینه ساخته اند. پژوهشگران، شاخصترین حوزه های مو و...
تصوف و عرفان از مهم ترین جریان های فکری و معنوی اثرگذار بر هنر ایران بوده است. در طریق صوفیه جهت رسیدن به کمال مطلوب، مراتب و مقاماتی وجود دارد که هر یک از عرفا با توجه به مقام معنوی و میزان دریافت خود از طریقت، آنها را برشمرده و نامگذاری کرده اند. ت و...
صحبت در مورد اقوام و فرهنگ های قدیم ، بدلیل نبود اطلاعات کافی همیشه در هر برهه ای از زمان کاری بس دشوار بوده است. صابئین مندائی نیز از این امر مستثنا نبوده است. این قوم کهن که در قرآن کریم به اهل کتاب از آنها یاد شده است پیش از این بدلیل سابقه سکونتش و...
در زمينه ي تحقيقات علمي پيش بيني مي شود که قرن بيست و يکم بر خلاف قرن بيستم که تحت سيطره ي علم فيزيک بود، قرن زيست شناسي مي باشد. امروزه بر همگان مشخص است که زیست فناوری راه گشای بسیاری از مشکلات جوامع بشری در حوزه های مختلف به ویژه پزشکی، کشاورزی، م و...
تمدن روم حدود ۷۳۵ قبل از میلاد در ایتالیا تشکیل و در ۲۷ قبل از میلاد با تصرف بخش‌های وسیعی از اروپا، خاور نزدیک و شمال افریقا تبدیل به یک امپراتوری پهناور گردید که تا سال ۴۷۶ میلادی ادامه پیدا کرد. این امپراتوری قدرتمند تأثیر سیاسی، فرهنگی و مذهبی فر و...
ضحاک و فریدون از شخصیت‌های اساطیری شاهنامه فردوسی هستند که در نگاره‌های نسخه‌های مختلف نظیر شاهنامه‌های بزرگ ایلخانی یا دموت و ابراهیم‌سلطان تیموری به تصویر درآمده‌اند. نگاره آوردن ضحاک به کوه دماوند توسط فریدون در شاهنامه دموت و نگاره به دار آویخ و...
غار قلعه طاق خانه در تنگه باستانی دوآب در جنوب دریای مازندران و بخش کوهستانی شهرستان سوادکوه دارای ارزشهای بالای تاریخی و باستانی و معماری است که تا به امروز بدون مطالعه مانده است. این بنا با چهار فضاسازی معماری به صورت اتاقهایی به ترتیب از شرق به غر و...
چکيده هنر در دوره ساسانی به گونه ای محکم با ایمان و باورهای مردم پیوند می خورد. از آنجاکه فرهنگ دوره ساسانی ارتباطی مستقیم و بسیار نزدیک با اعتقادات و باورهای مذهبی داشت و به واسطه پیوند زنجیروار دین و دولت، به خاطر تحکیم مشروعیت شاهنشاهی استفاده و...
بررسی باستان شناختی حوزۀ سد قزل اوزن استان اردبیل با مجوز پژوهشکده باستان شناسی به سرپرستی نگارنده و همکاری یک تیم باستان شناس انجام گردید. از نظر تقسیمات کشوری، محدودۀ مورد بررسی بین سه استان آذربایجان شرقی ، اردبیل و زنجان قرار دارد . رودخانه بزرگ و...
معماران سنتی اصلی ترین روش اتخاذ ساخت بناها با توجه به عوامل اقلیمی را جهت صحیح رون می دانستند، در حالیکه در شهرسازی و طراحی های شهری در عصر حاضر، جهت گیری ابنیه، اساسی ترین فن اقلیمی که زیربنای دیگر فنون می باشد، به فراموشی سپرده شده است و نتیجه آ و...
کتاب تاریخ طبرستان اثر ابن اسفندیار یکی از مهم ترین منابع تاریخی در مورد تاریخ مازندران است که زمان تألیف آن به قرن هفتم هجری برمی گردد. در این کتاب در کنار نام شهرها و روستاها، نام اماکن نظامی مانند پایگاه یا پادگان هایی موسوم به مَسلحه نیز آورده شد و...
رخنمون های معدنی و غنای کانسارها در ناحیه خراسان سبب توسعه صنعت فلزکاری در ادوار پیش از اسلام و دوران اسلامی شده بود. با آغاز دوران اسلامی، پس از وقفه ای در فعالیت های صنعتی و تولیدی، روند رو به رشد صنعت فلزکاری در پی شکل گیری حکومت‌های محلی دوباره آ و...
انسان از ابتدای پیدایش همواره در صدد بهره گرفتن از نیروهای مختلف طبیعی در نیل به اهداف خود بوده است. استفاده از آتش، جریان آب، وزش باد و آفتاب بهترین و در دسترس ترین این منابع طبیعی به شمار میروند. طراحی و ابداع آسبادها جایگاه خاصی در پیشینه تمدنی و و...
این مقاله مروری است بر پژوهش های انجام گرفته در دوره پارینه سنگی منطقه جنوب غربی ایران، جایی که از دیر باز پژوهش های این دوره در این منطقه به انجام رسیده و یکی از مناطق مستعد و شناخته شده در این دوره است و جایگاه شاخصی در پازل باستان شناسی پارینه سن و...
در بافت تاریخی شهر بیرجند خانه ها و حسینیه هایی از دوره قاجار وجود دارد که علی رغم ساختار زیبای معماری و سردر دارای کوبه های درب زیبایی هستند. کوبه آلتی فلزی است.که بر روی صفحه زرین به نام پولک نصب شده است. که درانواع خود هر یک داری گونه های مختلفی و...
درک محیط، فرآیندی ذهنی است که از طریق ارتباط انسان و فضای پیرامونش انجام می گیرد. انسان ها با دریافت پیام از محیط پیرامونی، تصویری از آن در ذهن خود به وجود می آورند. یکی از عوامل مؤثر در شکل گیری این تصویر، خاطرات فردی یا جمعی از محیط است. در فضاهای و...
استفاده از مهره های سنگی به عنوان زیورآلات (الوان)از ازمنه کهن تا کنون در جیرفت بویژه درمیان زنان رایج بوده است ....فلسفه وجودی این مهره ها فراتر از جنبه زیباشناسی آنان می باشد که بیانگر ارزشها و پیامهای نهفته در آن وزبان گویای اساطیر کهن است .باورها و...
تپه باستانی مارلیک با نام اصلی چراغعلی تپه، واقع در شمال شرقی شهر رودبار، به دلیل کاوش های باستان شناختی در نیم قرن اخیر دارای اهمیت زیادی است. پژوهش های میدانی در این تپه باستانی، به سرپرستی دکتر عزت الله نگهبان، ضمن به همراه داشتن دست آوردهای ارزشم و...
میتوان باغ ها را جزو یکی از عناصر مهم در ساختار شهرهای ایران در گذشته دانست که متاسفانه امروزه به دلایلی مختلف، نقش آنها کمرنگ گشته و تخریب و از بین رفتن این نوع از فضاهای با ارزش و تاریخی مشهود است. این دسته از تخریب ها و بی توجهی ها میتواند به مرور و...
با گسترش روزافزون استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات می توان از این علم برای حفاظت، سازماندهی و اشاعه آثار علمی به خصوص نسخه های خطی و آرشیوی موزه ها استفاده کرد. به نظر می رسد استفاده از دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در این حوزه از اهمیت بس و...
گیلگمش با عبور از جاده ی باستانیِ کوه های مرکزی زاگرس که بین النهرین تحتانی را به ایلام و دروازه های پارسی مرتبط می سازد؛ تأثیر عمده ای بر فرهنگ بومی جامعه ی آن روز ایران در نواحی مرکزی، جنوب و جنوب غربی ایران داشته است. با استناد به آثار کشف شده در و...
شیشه گری یکی از هنرهای باشکوه ایران در طول تاریخ اسلام است. این هنر و صنعت در سرزمین ایران از دیرباز تجلی گاه آثار شیشه ای برجسته و بی نظیری است که از میزان علاقه مندی، تسلط و مهارت هنرمندان شیشه گر نشان دارد. تنگ های شیشه ای از فراگیرترین و متنوع تر و...
هنرکتیبه نگاری در خلال 14قرن دوره اسلامی، از اهمیت شایسته ای برخوردار بوده و در تمامی دوره های اسلامی هنرمندان در توسعه و تکامل آن از هیچ کوششی دریغ نکرده اند. نوشته های خطوط عموماً شامل آیات قرآنی، احادیث پیامبر اکرم(ص)، اسامی ائمه اطهار و دعاهای م و...
یکی از جنبه های اصلی در شناخت فرهنگ های گذشته مطالعه و تحلیل آثار سفالی محوطه های تاریخی است. از این رو بررسی دقیق این دسته از آثار نقش مهمی در روشن شدن وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مکان ها داشته است. وجود مسیرهایی مانند شاهراه خراسان و راه فرعی ش و...
کلمه تئاتر (theater) در اصل مشتق از واژه تئاترون (theatron) است که جزء اول آن تئا (thea) به معنای تماشا کردن یا محل تماشا و مشاهده است. ریشه این مفهوم به زمان های دور باز می گردد که تماشاگران بر شیب تپه ای می نشستند و مراسمی مذهبی و آئینی را که با تش و...
شمال‌‌غرب ایران به عنوان یکی از مناطق کلیدی در مطالعات باستانشناسی ایران، به ویژه در عصر آهن، محسوب میشود. از مهمترین پژوهشها در این منطقه، در زمینهی اقتصاد معیشتی است که در برخی از محوطه ها مانند حسنلو، هفتوان تپه و کردلرتپه، انجام گرفته، ا و...
در کاوشها و بررسیهای باستانشناسی به دادههایی برخورد میشود که به صورت کاملا آگاهانه و با قصد خاصی تغییر شکل داده و مورد استفاده قرار گرفته اند، یکی از این موارد پیکرک ها هستند. در حوزه تمدنی شرق فلات ایران رودخانه تمدن ساز هیرمند در نزدیکی دریاچه هامو و...
منزلگاه زعفرانیه در روستایی به همین نام و در فاصله 36 کیلومتری شرق سبزوار قرار دارد که از توابع بخش مرکزی شهرستان سبزوارِ استان خراسان رضوی محسوب میشود. این آبادی در میان دشت استقرا یافته است و اطراف آن را کوهِ چشمه سوخته، کوه اولر و کوه رودکی فراگرف و...
نقش سیمرغ در هنر ایران باستان دارای اهمیت فراوانی است. در بسیاری از آثار هنری که از دوره ی پیش از اسلام در ایران به دست آمده، ازجمله فلزکاری، منسوجات و غیره، نقش سیمرغ به عنوان یکی از عناصر مهم تصویری و تزئینی مورد استفاده قرار گرفته است. فشردگی معنا و...
کاداستر (حدنگاری) قدمتی چند هزار ساله در ایران و جهان دارد، مدارک و شواهد باستان شناسی وضعیت و چگونگی کاداستر در دوره های مختلفی تاریخی را نشان می دهند. هدف مقاله حاضر، بررسی فرآیند تحول نقشه های کاداستر و کاربردهای آن در باستانشناسی است. روش تحقیق ت و...
خط و نقش، تعاملی با معنا و پویا در هنر نقاشی-خط دارد. نقاشی-خط از جلوه های هویت گرای هنرمندان نقاش و خوشنویس معاصر ایرانی می باشد که در جریان مدرنیته در دهه ی چهل پی به اهمیت و ارزش خطوط اسلامی ایرانی بردند. گروهی آن را تلفیقی از خوشنویسی، نقاشی و گر و...
درمیان بقایای به جای مانده از برخی از جوامع نئاندرتال که در دوران پارینه سنگی میانی می زیسته اند، آثاری دیده شده است که تا اندازه ای غیرعادی به نظر می رسد و احتمال می رود با برخی از کنش های آیینی در ارتباط باشد . نمونه ی غار تشیک تاش که جسد یک کودک ن و...
آرامگاه‌ها و یادمان‌های تدفینی در فرهنگ، تمدن و معماری دوران اسلامی همواره جایگاه برجسته و والایی داشته‌اند و بخش اعظمی از روند تکامل معماری دوران اسلامی در آنها قابل مشاهده و پیگیری است. آرامگاه برجی موسوم به امامزاده هود درگزین، از آثار شاخصِ آرا و...
کوخرد دارای پراکنش آثاری از دوران پیش از تاریخ تا دوران متأخر اسلامی است که روند پژوهشی و بررسی های باستان شناختی آن از سال ۱۳۸۴ و پیش‌تر از آن آغاز گشته و تاکنون در دست انجام است. وجود پراکندگی های متفاوت از دوره‌های مختلف بشری بیانگر غنای این منطقه و...
پیوندهای فرهنگی بین جوامع باستان امروزه از موضوعات مهم باستانشناسی محسوب میشود که به‌دلیل داده محور بودن مطالعات و همچنین استفاده از رویکرد تطبیقی، اغلب در چهارچوب مبادلات تجاری تفسیر میشود. این درحالی است که درک ابعاد ناملموس جوامع فرهنگی عصرشهرن و...
در سال 1380 شمسی تعداد 183 قطعه سکه در طی مراحل جاده سازی در نزدیکی محوطۀ باستانی پیروزگت (قلعۀ پیروز) واقع در روستای تیس از توابع شهرستان چابهار توسط کارگران یافت شد که پس از مدتی این گنجینه به همت نیروی انتظامی و با همکاری سازمان میراث فرهنگی کشف و و...
یکی از راه های شناخت فرهنگ و هنر اقوام مختلف، آگاهی از باورها و اعتقادات آنهاست. این باورها گاهی در قالب نقش، بر روی آثار هنری و اشیاء تاریخی ظاهر می شوند. از این‌رو تحلیل و تفسیر این نقوش در شناخت و درک بهتر و کامل‌ترِ اعتقادات، باورها و آیین‌های اق و...
یکی از مهمترین و پربحث‌ترین‌ترین موضوعات باستانشناسی جنوب‌شرق ایران که در چند سال اخیر پژوهشگران بسیاری به آن پرداخته‌اند مطالعه و بررسیهای فنی و ساختارشناسی سفالینه‌های نخودی رنگ مکشوف از محوطه‌ی شهرسوخته سیستان در قالب طرح مطالعات باستان‌سنجی سر و...
چکیده: انسان‌نگاری مشخصه غالب مکاتب نگارگری از جمله مکتب نگارگری اصفهان در عصر صفوی است. از دوران سلطنت شاه عباس اول به بعد و در پی ارتباطات گسترده با اروپا، مجال تاثیر هنر غرب بر هنر ایران فراهم آمد. هنرمندان نگارگر در استقبال از این عالم نوظه و...
دوره شمس آباد به عنوان یکی از مهمترین مراحل دوره نوسنگی در فارس با پدیدار شدن سفال ساده و خشن نخودی آغاز شده است این سفال بر روی تل باکون ب شناسایی شده و واژه شمس آباد را به خود گرفته است.نبود هرنوع سفال منقوش در این مرحله از فارس قدیم پرسش برانگیز ا و...
جغرافیای تاریخی ـ اقتصادی به‌عنوان شاخهای از جغرافیای تاریخی، نقش تعیین‌کننده‌ای در شناسایی بنیادهای اقتصادی ساکنان هر منطقه دارد. در این میان، طبرستان به‌دلیل برخورداری از اقلیم گوناگون و امکان پرورش و تولید محصولات متنوع، از حیث اقتصادی از قابلیت و...
پارچههای ابریشمی ساسانی با نقش قابهای دایرهای مرواریدگون که با نام پارچههای مدالیوندار نیز شناخته میشود، از آشناترین آثار برجایمانده از روزگار ساسانی است. این پارچهها که حتی در چند سده پس از فروپاشی حکومت ساسانی در کارگاههای ایرانی و غیرایرا و...
ظهور اسلام و اهميتي که مسلمانان به ويژه ايرانيان براي زيباسازي قرآن قائل بودند سبب افزايش فعاليت هنرمندان در این زمینه و رونق هنر کتاب‌آرایی در طول تاریخ شده است. مکتب ایلخانی در ایران و مکتب ممالیک در مصر به طور همزمان سبب رشد و شکوفایی این هنر در ج و...
لیلی بن نعمان، یکی از سرداران بزرگ علویان طبرستان بود که توانست در عصر آشوب ها، دوران ابتدایی حکومت امیر نصر بن احمد سامانی (301-331ه.ق.) نیشابور، دومین رکن اصلی حکومت سامانیان را تسخیر سازد. در قرون اولیه ی اسلامی عبارات نگاشته شده بر مسکوکات علاوه و...
چکیده در پانتئون خدایان بین‌النهرین باستان، بغ بانوانی نیز در کنار مردخدایان بسیاری حضور داشتند که هر یک از نقش و خویشکاری، جایگاه و سلسله مراتب ویژه ای برخوردار بودند. هر یک از این ایزد/بانوان به جنبه‌ی خاصی از پدیده های طبیعی، مسائل زندگی، احساسات و...
اهلی سازی یا تغییر برخی از ویژگی های حیوانات و گیاهان جهت بهره برداری به نفع انسان را می توان یکی از بزرگترین دست آوردهای انسان بعد از ابداع و استفاده از ابزار دانست که موجبات تغییرات شگرف و عمیقی در زندگی جوامع انسانی شده به طوری که از آن به عنوا و...
عود سازی است زهی با کاسه ای گلابی شکل، دسته ای کج و صدایی قوی، پخته و زیبا. می توان گفت جزء اجداد بسیاری از سازهای زهی ایران از جمله تار، سه تار، دو تار، تنبور و رباب و ... است و پیشینه ای غنی دارد. به سبب جایگاه ساز عود در فرهنگ و هنر ایران عصر تیم و...
شمنیسم به عنوان یک دستگاه فکری و یک پدیده ی دینی در آسیای مرکزی و سیبری، یکی از اساسی ترین موضوعات مطالعاتی در حوزه ادیان ابتدایی است. این مباحث در ابتدا تنها در حوزه انسان شناسی دینی مورد بررسی قرار می گرفت؛ اما به تدریج، با پیش رفتن مساله و به منظ و...
مُهرها، از یافته‌های باستان‌شناختی هستند که دارای پیامهای بصری بوده و در قالب تصاویر مختلف تجسم یافته‌اند؛ زبانِ تصویر، زبانی بی‌حد و مرز و بدون کلام است، اما برای درک معنا و مفهومشان نیاز به شناخت مؤلفه‌های نمادینی است که معنایی مشخص در فرهنگ‌های گ و...
هنر همواره از اصلی ترین ارکان فرهنگ و تمدن محسوب شده و آشنایی با هنر رایج در هر جامعه ای امکان بازسازی و نیز درک و شناخت بهتر از عقاید و تفکرات، آیین و رسوم و نیز نحوه معیشت و اقتصاد جوامع را برای ما تسهیل می‌کند .هنر دوران آغاز ایلامی، دورانی پر اهم و...
شهر رشت در سال 1004 ه.ق به فرمان شاه عباس مرکز استان گیلان شد و به تدریج تحولات شگرفی در آن ظاهر شد ، همانطور که می دانیم عصر صفویه را دوران طلایی احداث کاروانسراهای بزرگ می دانند . شاه عباس صفوی تلاش بسیار زیادی نسبت به امور راهها و بناهای میان راه و...
آمار علمی است که هدف آن عمدتا جمع آوري، خلاصه کردن و پردازش نمونه ها و در نهایت پیش بینی و قضاوت است. این شاخه از ریاضیات کاربرد وسیعی در علوم مختلف دارد. بررسی مجموعه نمونه هاي چند متغیره معمولا امري پیچیده و البته بسیار مفید است که براي بررسی چنین و...
شیشه های باستانی به عنوان یافته های نادر در محوطه ها نمایانگر مهارت و فن آوری صنعت گران باستان در کنترل حرارت شیشه و دانش فنی آنان در زمینه ترکیب مواد خام در صنعت شیشه سازی است. تخریب و آسیبهای وارده به شیشه های تاریخی در محیط تدفین از طریق عوامل محی و...
بناهای آرامگاهی و گورستان های قدیمی از جمله جلوه های هنر و معماری دوره اسلامی هستند، که در نقاط مختلف جهان اسلام و سرزمین پهناور ایران مورد توجه قرار داشته است. این مجموعه ها با معماری های متفاوت و نقوش زیبا در اکثر مناطق ایران قرار گرفته اند. بخش ال و...
ساسانیان (224 تا 651 میلادی) در تاریخ ایران باستان، دودمانی بسیار مهم وتأثیرگذارند، آنها بیش از چهارصد سال بر بخش وسیعی از آسیا حکمرانی کردند و به پیشرفت‌های قابل توجهی در هنر، معماری و صنایع دست‌یافتند. هنر ساسانی هنری مذهبی، است که بر اساس باورهای و...
پس از کشته شدن احمدبن اسماعیل (301-295ق)، همزمان اسحاق بن احمد (301ق)، بزرگ خاندان سامانی و نصربن احمد (331-301ق)، فرزند خردسال امیر احمد به ادعای امارت برخاستند که در نهایت به نزاع و پیروزی نصر خردسال انجامید. از آنجایی که کتب تاریخی مطالب پراکنده و و...
خط در دوران مختلف، نقش بسیار مهمی در تزیینات بناهای مذهبی و آرامگاه ها داشته است. یکی از مهم ترین دوره ها، دوران صفوی است در این دوره خط بنایی به اوج کمال خود رسید و جلوه ویژه ای در کتیبه نگاری ابنیه ایجاد نمود. آرامگاه ها بعد از مساجد و اماکن مذهبی و...
هدف پژوهش: این پژوهش با هدف بررسی سه نسخه خطی ارزشمند ادبی و ارتباط آن با هنر اسلامی تذهیب و تطبیق آنها با یکدیگر صورت گرفته است. هنری که در معماری و کاشیکاری و دیگر هنرهای صناعی جایگاه خاص خود را دارد. این پژوهش با بررسی صفحات افتتاحیه نسخه‌های خط و...
پیش از اختراع عکاسی به شیوه‌ی امروزی که در سده‌ی نوزدهم میلادی رخ داد، در ایرانِ دوره‌ی صفوی و در زمان شاه طهماسب، هنری تحت عنوان «عکاسی» مرسوم بوده که مبدع آن را مولانا کپک هروی می‌دانند. این هنر که برای تزئین نسخه‌های خطی به خصوص مرقعات استفاده می و...
سامانیان از خاندانهای برگزیده محلی بودند که به پاس خدماتشان به خلافت عباسی، مأمون (198-218ه.ق.) پاره های از ماورالنهر را زیر نظر طاهریان، بدانها واگذار گردانید. با از میان رفتن طاهریان (259ه.ق.)، خلیفه وقت، المعتمدعلی الله (256-279ه.ق.) فرمان حکومت م و...
یکی از مهمترین و پرکاربردترین بناها در دوران اسلامی، مدارس هستند که نقش مهمی را در سازماندهی فرهنگ و هنر ایفا میکردند. احداث مدارس به‌ویژه در دوره تیموری و صفوی بسیار رونق می‌یابند. تیمور سمرقند را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد و هنرمندان و معماران بر و...
شهرستان لالی در شمال استان خوزستان و حد فاصل دشت و کوهستان واقع شده است که بخش وسیعی از آن در موقعیت کوهستانی قراردارد. موقعیت جغرافیایی این منطقه از دیرباز موجب شده که با توجه به اینکه مقر حکمرانان محلی بختیاری از دوره صفویه که اسناد مکتوبی وجود دار و...
هدف از تحقیق حاضر، مطالعه‌ی موضوع جنسیت و نمادهای مربوط به آن در سازهای فرهنگ کردستان است. با آنکه سازها عنصری حیاتی در اجرای موسیقی هستند، غالب پژوهش‌های صورت‌گرفته در مورد آنها معطوف به ویژگی‌های صوتی و موسیقایی آنها بوده است. یکی از جنبه‌های نمادی و...
استفاده از مهره های سنگی به عنوان زیورآلات (الوان)از ازمنه کهن تا کنون در جیرفت بویژه درمیان زنان رایج بوده است ....فلسفه وجودی این مهره ها فراتر از جنبه زیباشناسی آنان می باشد که بیانگر ارزشها و پیامهای نهفته در آن وزبان گویای اساطیر کهن است .باورها و...
کاروانسرای پاکبود در فاصله حدود 16 کیلومتری جنوب شرقی روستای یالرود در ارتفاعات بخش بلده شهرستان نور می باشد. این کاروانسرای به عنوان نمونه‌ای از کاروانسراهای کوهستانی با مصالح سنگ و ملات گچ، آهک و ساروج در مسیر جاده‌ی قدیم تهران – بلده (شمال؟) احداث و...
از آنجا که نظریه ادراک زیبایی ابن هیثم، کیفیات و ساختار بصری لازم در اثر هنری را مورد توجه قرار می دهد، و می تواند به مثابه الگویی برای تحلیل و خوانش آثار هنری پذیرفته شود، ضروری است جنبه های بالقوه ی نظریاتش در حوزه زیبایی شناسی و ساختار بصری، مورد و...
پس ازاسلام آوردن فرمانروایان ایلخانی و سر و سامان گرفتن اوضاع نسبی مملکت، هنر ایران دیگر بار اوج گرفت. تعامل و همکاری هنرمندان این دوره را در نمونه های زیادی از جمله نقاشی و کاشی کاری و همچنین گچ بری و تذهیب می توان دید. می توان گفت فرم کلی طراحی نقو و...
خیال پردازي و عجایب نگاري در اذهان مردم ریشه در باورها و اعتقادات آن ها دارد، و ردپای این داستان هاي و عجیب در متون جغرافیا، نجوم و طب قابل جست و جو است که از این بین، جغرافیا نقش پررنگ تري را ایفا می کند. بناهای آیینی مازندران را می توان از بناهایی و...
باورهاي مردم پيرامون آسمان و زمين و اهميت آنها در زندگي مردمان باستان به ويژه در زندگي کشاورزي، باعث شکل گرفتن اعتقادات خاصي شد و اسطوره ها و انديشه هاي ويژه در ذهن مردمان به وجود آمد؛ به ويژه زماني که انسان اوليه وارد زندگي کشاورزي گرديد و به اهميت و...
پژوهش حاضر مي‌کوشد شکل گيري و گسترش نظام حکومتي ايران، دوره‌اي ساسانيان را از سال 226 تا 420 ميلادي مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. در ایران باستان و در زمان ساسانیان به مثابه تمامی دولت‌های باستانی، کشاورزی شکل غالب و برتر فعالیت‌های اقتصادی را تشکیل و...
چکیده هنر گچ‌بری یکی از مهمترین آرایه‌های معماری خراسان است که در ادوار مختلف پیش از اسلام و دوران اسلامی کاربرد داشته و با تنوع نقوش و کیفیت ممتازش شناخته میشود. تمرکز این پژوهش بر دو بنای ممتاز و باشکوه بندیان درگز از عصر ساسانی و رباط شرف از عصر و...
بررسی سنگ قبرهای دوران اسلامی آران وبیدگل چکیده وجود سنگ قبربرروی قبور دوره اسلامی همواره درهمه نقاط ایران به چشم می خوردواین مساله هرچند در اکثر فرهنگ ها وجود دارد .در فرهنگ دوران اسلامی وایران به عنوان یکی ازشاخص های تدفین همواره مدنظر مسلمان ب و...
ممهور سازی در دوره ساسانیان یکی از ابزار های شاخص داد و ستد اقتصادی و اداری است که احتمالاً ریشه آن به پیش از تاریخ فلات ایران بر می گردد و به دلیل پتانسیل بالای آن در طول دوران تاریخی نیز فراموش نشد و در دوران هخامنشی نیز نمونه های کاوش گردیده است و...
جستجو و کنکاوش در آئین‌های کهن باستانی در هر قوم و ملتی، منجر به تبعین ویژگی‌های زیستی و فرهنگی آن مردمان شده است و نمادشناسی اشیاء به جای مانده به تحقق این امر کمک شایانی کرده است. اشیاء مفرغی لرستان از جهت نمادشناسی به چهار دسته تقسیم می‌شوند: نقوش و...
سنگ نگاره های دهتل و کوخرد از بزرگترین محوطه های سنگ نگاره ای شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان هستند که پراکنش این نقوش صخره ای، بر سنگ های تیره رنگی را در دلتای رودهایی از کوه به سمت دشت می آید می توان مشاهده کرد. باتوجه به بررسی های صورت گرفته در و...
نسب فاطمیان به شاخهای از علویها میرسد که از نسل علیبن ابیطالب میباشند که در اواخر قرن سوم هجری به کمک قبایل بومی شمال آفریقا و ناتوانی حکومت اغلبیها، توانستند بر حکومت مغرب چیره شوند. حاکمان فاطمی به سرعت توانستند قلمروشان را در شمال آفریقا از تونس ت و...
مدارک تصویری یکی از مهمترین مدارک در شناخت تاریخ است زیرا نشان‌دهندة خاستگاه اجتماعی، اندیشه و ذهن خالق اثر و مخاطبین جامعه‌‌ای است که هنرمند با آنها زیسته است. بهزاد نابغه مکتب هرات، تحول بزرگ در هنر نگارگری پدید‌آورد، که این مسئله، نشان از مناسب و...
فعالیت های منجر به کشف یافته های پارینه سنگی در حوزه جنوب شرق ایران که سابقه آن به گزار ش های هنری مک ماهون در سال ۱۹۰۶ به عنوان یکی قدیمی ترین موارد گزارش شده باستان شناسی پارینه سنگی در ایران باز می گردد، هرچند موارد انگشت شماری را شامل می شود ولی و...
گونه شناسی سفالینه های عصر آهن تندوین تالش سفال یکی از باارزش‌ترین و نخستین مصنوعات دست بشر است که حدود هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح به‌وسیله سبد و حصیر به شیوه قالبی ساخته میشد .سفالینه‌های آغازین عموماً دست‌ساز بوده و در خمیره آنها کاه و علف و...
نقش ماهی بر روی ظروف سفالی در ادوار تاریخی هنر ایران، از فراوان ترین و متنوع ترین نقوش محسوب می شود، در برخی از ظروف دوران اسلامی نقش ماهی به نحوی متفاوت و متنوع ظاهر گردیده؛ که احتمال می رود این نقش ریشه در دوره هایی قبل از اسلام چه بسا عصر سنگ و و...
راههای باستانی در بررسیهای باستان شناختی نقش محوری دارند. این مسیرها عمدتا به دو بخش راههای دره‌ای و دشتی قابل تقسیم بندی هستند و معمولا در ابتدا و انتهای آنها دو محوطه‌ی مهم و در عرض آنها خرده ماندگاه‌های باستانی چندی قرار دارند. برخی از این راه و...
در سال های پیش از انقلاب شاهنامه ای نفیس متعلق به دوران صفوی از کتابخانه شاهان قاجار یافت شده که در سال 1355 و به مناسبت پنجاهمین سالگرد حکومت پهلوی، از طرف فرح به محمدرضا شاه ایران اهدا شد. پس از انقلاب تا سال ها این کتاب نفیس، از دسترس محققان و پژو و...
ارامنه در واقع شاخه‌ی گریگوری مسیحیت‌اند که موطّن اصلی ایشان در سرزمین قفقاز و کشور ارمنستان امروزی است. در دوران صفویّه، بنا بر دلایل متعدد سیاسی، امنیتی و اقتصادی قسمت اعظمی از ارامنه به سمت ایران کوچانده شدند که در این میان استان اصفهان و منطقه و...
در مقایسه میان مواد اولیه موجود در طبیعت، که برای ساخت آثار هنری به کار رفته، به نظر می رسد پژوهشگران به آثاری از جنس استخوان و عاج، کمتر توجه کرده اند. شاید در حال حاضر آثار استخوانی و عاجی، به نسبت دیگر آثار کمتر به دست آمده باشد ولی این دلیل عدم و...
ابوعبدالله محمد بن خفیف معروف به شیخ کبیر، از عارفان و مشایخ بزرگ صوفیه و موسس سلسله خفیفیه است، زندگانی وی در قرن 3 و 4 هجری در شیراز سپری شد. شیخ کبیر با بهره بردن از محضر استادان نامی،دیدار با مشایخ و محدثان بزرگ روزگار خویش، تربیت پیروان و شاگردا و...
پژوهش حاضر به بررسی تزیینات وابسته به معماری یکی از بناهای اشرافی و اعیانی تهران اواخر دوره قاجار می پردازد. این بنای قاجاری در محله پامنار که یکی از محله های قدیمی تهران است ساخته شده و اکنون یکی از مراکز تاریخی– فرهنگی محله محسوب می شود. طبق اسناد و...
ممالیک از قبایل ترک مهاجری هستند که در سرزمینهای آسیای صغیر و قفقاز زندگی میکردند، به عنوان غلام و برده توسط حاکمان مسلمان از گوشه و کنار جهان اسلام خریداری شده و از روحیهی دلاوری و جنگاوری آنان در جنگها استفاده میشد. تا اینکه در اواخر حکومت ایوبیان و...
چکیده: از شاخص ترین فرهنگ های پیش از تاریخ فارس، می توان به فرهنگ روستانشینی در هزاره های چهارم و پنجم پیش از میلاد اشاره کرد که دوره تحولات فرهنگی- اقتصادی و اجتماعی در این جوامع یکجا نشین است . تاکنون بیشترین مطالعات این دوره در مورد محوطه های دشت و...
بدون شک معماری ایرانی یکی از تاثیرگذارترین سبک های معماری در جهان است و درب یکی از عوامل شکل دهنده به زیبایی بنا در معماری ایران می باشد که به عنوان اولین قسمت از خانه تاثیرگذاری بسیار بالایی دارد؛ طبیعی ست که هر بنا پس از پایان یافتن کار آن، نخست به و...
بررسی و مطالعه سنن و آداب و رسوم اقوام سکایی و پارتی، نشان می دهد این دو قوم از سده های پیش از میلاد مسیح با یکدیگر در تعامل بوده اند. مقایسه فرهنگ کوچ، روابط اجتماعی و اقتصادی، نظامی و هنری بیانگر تشابهات این دو قوم می باشد. سئوال اصلی مقاله این است و...
از مراغه تا سمرقند راهواره ی معماری تیموری (مطالعه موردی: مسجد گوهرشاد اثرمهرازو طیان شیرازی) سارا یارمهدوی رضا نیکپورخشگرودی چکیده:معماری یا همان مهرازی ایرانی هنری، هویت مدار ومردم واراست که با قدمتی چندهزار ساله در طول تاریخ از باستان تا و...
تصویرگری مذهبی، با گزینش صحنه های اوج روایات دینی همواره مورد توجه هنرمندان جهت شرح وقایع برای مخاطبین بوده است. این پژوهش تلاش کرده تا میزان مطابقت متون مکتوب روایت شده از داستان سلیمان نبی را با نگاره های تصویری این روایت، ترسیم شده در سبک های هنری و...
چکیده انسان از گذشته های دور تاکنون برهم کنش های تنگاتنگی با محیط‌زیست پیرامونش داشته و درواقع همین تعامل و ارتباطات، سازنده ی فرهنگ و شکل دهنده ی شیوه ی زندگی او بوده است. مطالعه چگونگی ارتباط متقابل بین انسان و زیست محیط پیرامونش بر مبنای شواهد با و...
دره داغستان در فاصله 3 كيلومتري شهرستان طرقبه شانديز واقع در شهرستان مشهد، استان خراسان رضویی، حاوي تخته سنگ هایي در بر گيرنده مجموعه نقوش گسترده صخره ای فراواني است كه در وسعتي حدود 5 كيلومتر داراي پراكندگي متفاوتي است. نقوش موجود در این منطقه از ن و...
سمبولیسم سازها از مباحث قابل‌توجه در مطالعات قوم‌شناسی است. این وجه از سازشناسی در میان اقوامی مطرح بوده که اعتقاد به دنیای ماورای طبیعی در میان آنها پرنگ‌تر از ویژگی‌های صوتی و وظایف سازها است. اگرچه زمان دقیق ابداع سازها به‌درستی مشخص نیست، یقیناً و...
گرج‌های ایران گروهی از اقوام و همسایه‌ها‌ی شمالی ایران و قفقاز هستند که در زمان صفویه و تقریباً از زمان شاه عباس اول به صورت گسترده، از گرجستان و منطقه‌ی قفقاز به مرزهای داخلی ایران وارد شدند. قسمت اعظمی از این گروه قومیتّی در منطقه فریدن اصفهان ساکن و...
اندک پژوهش های باستان شناسی در ارتفاعات منطقه نور و رویان این حوزه را به منطقه ای ناشناخته مبدل نموده است هر چند اطلاعات در مورد این منطقه بسیار محدود است ولی با توجه به موقعیت جغرافیایی این منطقه و همچنین قرار گرفتن شاخه های رودخانه گلندرود که از شا و...
در شکل گیری و توسعه شهرهای اسلامی عوامل چندی از جمله عوامل اقتصادی، اقلیمی، مذهبی، سیاسی و ارتباطی دخالت دارند. شهر یزد از جمله شهرهای تاریخی ایران است که هنوز بافت تاریخی خود را حفظ کرده و در هر دوره عوامل مختلفی در شکل گیری و توسعه آن تاثیرگذار بود و...
اعتقاد مردمان ایران به دوگانگی خیر و شر به واسطه ویژگی های اقلیمی, جغرافیایی و پدیده های طبیعی آن سرزمین بوده است. این اعتقاد باعث شد تا ادیان و اساطیر, بخاطر ماهیت در هم تنیده و نیز به علت ارتباط مستقیم و قوی با اعتقادات توده مردم راهی جز متاثر شدن و...